Legendy o krwi Antropologia przesądu

Najnowsza książka wybitnej badaczki Joanny Tokarskiej-Bakir dotyczy etnografii antysemityzmu i antyjudaizmu. Autorka kontynuuje rozważanie, które zostały rozpoczęte w Obrazie osobliwym. Hermeneutycznej lekturze źródeł etnograficznych: wielkich opowieściach. Wnikliwie śledzi losy przesądu popularnego w Europie, a żywego do dziś między innymi w Sandomierzu, owych legend o krwi (tzw. blood libels), który przypisuje Żydom tzw. mordy rytualne i profanacje eucharystii. Siła książki tkwi w ponownych odczytaniu starych tekstów w kontekście nowych metod badawczych. Swoje wnioski autorka opiera na analizie m.in.: rękopiśmiennych średniowiecznych tekstów łacińskich rozpowszechniających wiarę w blood libel, poczynając od Historiae memorabiles Rudolfa von Schlettstadta, a także literatury antysemickiej. Rozważanie są podpierane wywiadami etnograficznymi z mieszkańcami terenów, gdzie pamięć o blood libel jest wciąż żywa. Badania Tokarskiej-Bakir mają charakter interdyscyplinarny wykorzystując ustalenia historyków, socjologów i psychologów społecznych interpretuje przebadane już źródła historyczne z perspektywy antropologicznej, łącząc analizę folklorystyczną, antropologię filozoficzną, teologię, religioznawstwo oraz psychoanalizę. Tokarska-Bakir jest etnografem, a więc nie same fakty ją interesują, ale to, co o faktach myślimy, jak je zapamiętujemy, które i dlaczego wypieramy, oraz to, jakie symboliczne lub mityczne znaczenia skłonni jesteśmy im nadawać. Zastanawia ją więc nie samo zdarzenie, to interesuje historyków, z którymi zresztą wchodzi niejednokrotnie w spór, ale nasze pojęcie o zdarzeniu zepchniętym niekiedy w sferę tabu i powody, dla których podejmujemy się często zaciekłej obrony tego tabu. Marek Radziwon, Gazeta Wyborcza