Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Grajewie

"Powstające po drugiej wojnie światowej księgi pamięci poświęcone zniszczonym w wyniku Holokaustu żydowskim społecznościom Europy Środkowo-Wschodniej są głęboko wpisane w tradycję żydowską i sięgają swoimi korzeniami średniowiecza. Spośród ponad 540 ksiąg pamięci odnoszących się do miejscowości leżących w 1939 roku w granicach II Rzeczpospolitej, aż 60 dotyczy terenów przedwojennego województwa białostockiego, które jest jednym z najliczniej reprezentowanych w ramach tego gatunku literackiego. Coraz częściej, szczególnie w ostatnim czasie, w obiegu naukowym i czytelniczym pojawiają się polskie tłumaczenia ksiąg pamięci z naszego regionu. Jako pierwsza w 2002 r. została wydana ta dotycząca Ostrołęki, kolejną była księga z Bielska Podlaskiego. Zaś dzięki projektowi realizowanemu przez Łomżyńskiego Towarzystwo Naukowego im. Wagów, tylko w ciągu trzech ostatnich lat dysponujemy księgami: Łomży, Ciechanowca, Stawisk, Zambrowa i Białegostoku. Grajewo jest jednym z tych miast, w których aż do II wojny światowej społeczność żydowskich mieszkańców była zauważalna i odgrywała istotną rolę w różnych aspektach jego życia. Wartym podkreślenia jest fakt, że w drugiej połowie XIX w. i na przełomie XIX i XX wieku Grajewo było typowym sztetlem, a wyznawcy judaizmu stanowili prawie 70% jego mieszkańców. Powoli mieszkańcy dostrzegają fakt, iż przez wieki Grajewo było miastem wielokulturowym i wieloreligijnym i chcą wiedzieć na ten temat coraz więcej. Obecnie w mieście, poza odsłoniętą w 2010 r. tablicą w holu byłej synagogi(obecnie budynek Grajewskiego Centrum Kultury) i informacjami na ekspozycji w Muzeum Historycznym w Grajewie „Grajewskiej Izbie Historycznej”, prawie nie ma śladów społeczności żydowskiej, która przez wieki współtworzyła to miasto. Coraz częściej też Grajewo gości potomków grajewskich Żydów, poszukujących swoich korzeni, miejsc, w których funkcjonowali ich przodkowie. Spotkania z nimi są niezwykle interesujące i inspirujące" (z przedmowy do wydania polskiego)