Młodość przeżywa się raz. Gawędy o wychowaniu i historii

Zestaw tekstów i wypowiedzi Stanisława Broniewskiego „Orsza”, byłego naczelnika Szarych Szeregów (1915-2000) dotyczących wychowania i historii.  Znajdziemy tu teksty niemal z całego życia „Orszy” publikowane wcześniej w prasie, spisane z nagranych wypowiedzi, wydawnictw drugiego obiegu i jego własnego archiwum. Wszystko bogato ilustrowane unikatowymi ilustracjami oraz uzupełnione dodatkowymi materiałami o Szarych Szeregach (słownikami wydarzeń i nazwisk) oraz o życiu Autora, m.in. życiorysem i bibliografią. Ze wstępu: Oddając do rąk Czytelników książkę ze zbiorem gawęd, nie chcieliśmy tylko upamiętniać Autora – zacnej i zasłużonej postaci historycznej. Mimo iż niewątpliwie harcmistrz Rzeczypospolitej Stanisław Broniewski na takie upamiętnienie zasługuje. Dowódca akcji pod Arsenałem, naczelnik Szarych Szeregów, obok Aleksandra Kamińskiego najważniejszy twórca i strażnik mitu Szarych Szeregów, a przede wszystkim pamięci „Rudego”, „Alka”, „Zośki” i ich przyjaciół. Mitu ciągle żywego, nadal pobudzającego myślenie o polskim patriotyzmie w kolejnych pokoleniach. Niewątpliwa w tym zasługa „Orszy”, postaci wybitnej i wielowymiarowej. Naszym zamiarem nie było jednak wyłącznie pokazanie i przypomnienie kolejnego niebanalnego polskiego życiorysu bohatera XX wieku. Ważniejsza wydała nam się myśl samego Autora, zawarta w jednym z prezentowanych tu tekstów: „Pamięć o wczoraj musi służyć dzisiaj”. Stanisław Broniewski nie tylko pełnił wiele funkcji w harcerstwie, w organizacjach społecznych i instytucjach państwowych, lecz także był przede wszystkim wychowawcą. Jego pasją była młodzież, na niej najbardziej mu zależało, do niej przede wszystkim chciał dotrzeć ze swoim przekazem. Głównie młodzież harcerska, w naturalny sposób mu najbliższa, którą uważał za elitę, zdolną do intensywnej pracy nad sobą. Wierzył, że harcerska metoda wychowawcza sprawdzi się w każdych warunkach, przyczyniając się do wychowania dobrych obywateli, patriotów nie szukających uznania, lecz kierujących się ideałem służby, jak to mówił „nie sobie”. Gdy słucha się jego wystąpień przed różnymi gremiami, zdumiewa aktualność myślenia i refleksji o wychowaniu. Zamieszczone w tym zbiorze teksty, mimo iż były wypowiadane lub pisane na przestrzeni wielu lat i w skrajnie różnych warunkach historycznych, łączy obsesyjna wręcz troska o poszukiwanie najwłaściwszego modelu wychowania młodego człowieka, w każdych warunkach, niezależnie od tego, czy jest to czas wojny, stalinizm, przygnębiająca rzeczywistość realnego socjalizmu, czy stan wojenny. „Orsza” zawsze szuka „powołania dla kolejnych pokoleń” i właściwego programu jego realizacji. Wydaje nam się, że właśnie ta nieustanna krytyczna analiza sytuacji i poszukiwanie w historii wartości, przykładów i zdarzeń, które współcześnie można wykorzystać wychowawczo, stanowi o świeżości przesłania „Orszy”. Jego teksty nadal można i, naszym zdaniem, powinno się traktować jako współczesne drogowskazy wychowawcze. Warto, by zapoznało się z nimi nowe pokolenie wychowawców, którzy nie mieli szansy poznać myśli Autora bezpośrednio. Z takim zamiarem oddajemy ten tomik w ręce Czytelników i chcemy, aby dotarł do młodych instruktorów harcerskich i wychowawców.