Różnowiercy polscy Szkice obyczajowe i literackie

Aleksander Brückner (1856-1939) - polski kulturoznawca, historyk literatury polskiej i słowiańskiej, autor m.in. "Encyklopedii staropolskiej", "Dziejów kultury polskiej", Słownika etymologicznego języka polskiego czy "Dziejów języka polskiego", doktor honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego. Różnowierców polskich poświęca autor przede wszystkim Arianom, bo to boadaj najbardziej polski rodzaj reformacji. Pisze jednak na samym wstępie, że choć protestanci w Polsce mieli przecież i Hozjusza i Skargę i Wujca (a my dodajmy jeszcze choćby Andrzeja Frycza Modrzewskiego), to jednak Biada zwyciężonym - ze sprawą, której daremnie bronili, sami giną i wszelka pamięć o niej; nawet o najczystszych i najświętszych własne pokolenia następne zapominają niewdzięcznie. A w tej książce właśnie przypominamy myśl polską, która wcale nie katolicyzmem stoi, a wręcz mu się przeciwstawia. Zaczyna autor swój wywód o różnowiercach od opisu postaci i myśli Jana Łaskiego, zahaczyć o zapomnianą nieco postać innowiercy Marcina Krowickiego by przejść potem do zasadniczego tematu tej książki czyli dziejów, prześladowań, obyczajów i literatuy polskich Arian.