Babel. Człowiek bez losu

Książka nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2024

Był wirtuozem pierwszych zdań – mówiono, że takiego stylisty Rosja nie znała od czasów Gogola. Był także mistrzem biograficznego zmyślenia – choć urodził się w inteligenckiej rodzinie żydowskiej, stworzył sobie rewolucyjny życiorys pisarza sowieckiego. Debiutował w kijowskiej, petersburskiej i odeskiej prasie, ale prawdziwą karierę zrobił, gdy zaczęto go drukować w Moskwie. W wieku trzydziestu dwóch lat znalazł się u szczytu sławy, lecz od tej pory jego gwiazda w ZSRR miała tylko blaknąć.

Talent Babla okazał się bezużyteczny w świecie komunizmu, którego kontury dziesięć lat po zwycięstwie rewolucji rysowały się coraz wyraźniej. Pisarz został – jak sam mówił – mistrzem w gatunku milczenia. Zapłacił za to życiem – 27 stycznia 1940 roku zamordowano go na polecenie Stalina. I choć Opowiadania odeskie czy Armia konna weszły do światowego kanonu, on sam nie ma w Moskwie grobu, pomnika ani nawet tablicy pamiątkowej.

Aleksander Kaczorowski zmierzył się z trudnym zadaniem – jak opisać losy prozaika, który w opowieści o swoim życiu nieustannie meandrował między prawdą a fikcją? Wielu faktów z życiorysu Babla nie udało się ustalić, a on sam zacierał ślady. Był też pełen sprzeczności – chciał być pisarzem sowieckim i mieszkać we Francji, być i zarazem nie być czekistą i intelektualistą, Żydem i budionnowcem, kosmopolitą i człowiekiem radzieckim. W literaturę wierzył jednak do końca.