Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu

Finanse publiczne znajdują się w centrum uwagi zarówno badaczy, polityków, jak i znacznych kręgów społeczeństwa. Zainteresowanie to jest w pełni uzasadnione, jeżeli uwzględni się rolę finansów publicznych w życiu społecznym i gospodarczym kraju. Ich rola wzrasta, zwłaszcza w warunkach ustroju demokratycznego, w którym obywatele mają prawo wyrażać swoje preferencje odnośnie do dostarczanych przez państwo dóbr. Współczesne państwo jest państwem podatkowym, co oznacza, że aby sprostać oczekiwaniom i wymaganiom obywateli, musi nakładać podatki, gdyż to one są głównym źródłem jego dochodów. Problem polega jednak na tym, że obywatel, oczekując dostarczania przez państwo dóbr publicznych, niechętnie ponosi ciężary podatkowe. System demokratyczny przy wszystkich jego zaletach zawiera szereg niebezpieczeństw i pułapek dla finansów publicznych. Głównym przesłaniem monografii Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu jest poszukiwanie metod nowatorskiego zarządzania finansami publicznymi, które zwiększyłoby efektywność wykorzystania pieniędzy publicznych. Racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi ma znaczenie ponadczasowe, uniwersalne. Jednak nabiera dodatkowego wymiaru i ważności w warunkach kryzysu finansów publicznych, kiedy podejmowane są wymuszone decyzje o cięciach w wydatkach budżetowych (publicznych). Dostrzegając przesłanki takiego postępowania władz, nie można nie zauważać, że decyzje takie mogą paradoksalnie prowadzić właśnie do nieracjonalności. I co równie ważne mogą istotnie osłabiać skuteczność nowatorskich metod zarządzania finansami publicznymi. W pracy uwzględniony został, w pewnym zakresie, dorobek i praktyka finansów publicznych innych krajów. Warto zwrócić uwagę na ten fragment pracy, który traktuje o trudnościach Polski i Francji w sferze równoważenia finansów publicznych. Przykład Francji jest o tyle interesujący, że kraj ten od wielu dekad eksperymentuje z nowatorskimi metodami zarządzania finansami publicznymi. Jednak doświadczenia francuskie potwierdzają w pełni złożoność materii, jaką są finanse publiczne, jak silny jest wpływ polityki na ich stan. Z doświadczeń zagranicznych przydatne mogą okazać się zaprezentowane w pracy metody budowy budżetu ogólnego Unii Europejskiej czy podjęta inicjatywa reformy systemu opieki zdrowotnej w Stanach Zjednoczonych. Praca zawiera również ciekawy opis rozwiązań niemieckich dotyczących systemu finansowania gmin. Część druga pracy poświęcona została teorii i praktyce zarządzania finansami publicznymi. Punktem wyjścia rozważań prowadzonych w tej części pracy są zagadnienia dotyczące nowego paradygmatu zarządzania finansami publicznymi. Finanse publiczne stanowią system naczyń połączonych. Stąd też nie jest zaskoczeniem, że zjawiska kryzysowe uderzyły mocno nie tylko w budżet państwa i inne fundusze publiczne szczebla centralnego, ale także w finanse samorządowe. Ocena kondycji finansów samorządowych w Polsce w warunkach kryzysu zamyka trzecią część pracy. W tej części wyeksponowana została potrzeba nowego podejścia (filozofii) do zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego w Polsce. Weryfikacji poddane zostały prawne podstawy działalności samorządu terytorialnego w naszym kraju i ich znaczenie dla funkcjonowania finansów samorządowych w warunkach kryzysu. Zwracają uwagę rozważania poświęcone wpływowi cyklu koniunkturalnego na stan finansów samorządowych w ogóle, jak też na poszczególne źródła i formy zasilania finansowego jednostek samorządowych, a więc na podatki lokalne, na dochody wyrównawcze jednostek samorządu terytorialnego. Książka jest przeznaczona dla pracowników administracji rządowej i samorządowej zajmujących się konstruowaniem budżetów, a także dla wykładowców i studentów kierunków ekonomicznych.