Funkcje formantów rzeczownikowych w polszczyźnie ludowej
na przykładzie trzech wsi podkarpackich. Tom 12

Książka niniejsza poświęcona jest słowotwórstwu ludowemu, którego opis z założenia powinien uwzględniać zewnętrzne uwarunkowania języka, a także objaśniać determinowaną przez nie dynamikę rozwojową. O rozwoju i właściwościach języka społeczności wiejskiej (jak każdej innej społeczności) decyduje bowiem w wysokim stopniu kontekst pozajęzykowy, czyli rzeczywistość, w której ta społeczność żyje. Za podstawowe jego elementy można uznać między innymi swoistą, właściwą danej społeczności językowej, kulturę, obyczajowość, przyjęty przez nią system wartości, stosunki społeczne, jej najczęstsze zajęcia i wiele innych. Język ewoluuje wraz z grupą społeczną, przez którą jest używany, i z jej otoczeniem. Dostosowuje ona przy tym język do swoich coraz to nowych potrzeb komunikacyjnych oraz tworzy nowe typy i gatunki wypowiedzi. Warunkowana zewnętrzno- i wewnętrznojęzykowymi prawidłami ewolucja języka najwyraźniej uwidacznia się w podsystemie leksykalnym, czyli w słowniku danej społeczności. Reaguje on na zmiany znacznie szybciej niż system gramatyczny, który jest w mniejszym stopniu uzależniony od czynników zewnętrzno-, w większym zaś od wewnętrznojęzykowych.
W rezultacie leksyka danego języka, w przeciwieństwie do systemów fonologicznego i morfologicznego, nazywanych zamkniętymi, jest systemem otwartym (EJP: 181). O owej otwartości decyduje w największej mierze derywacja morfologiczna to między innymi dzięki słowotwórstwu zasób leksykalny nie tylko się powiększa, lecz także zmienia się jakościowo.