Filozofia bizantyńska

Monografia Bazylego Tatakisa o filozofii bizantyńskiej to pierwsze całościowe opracowanie na temat postaci, dzieł i problemów filozofii krzewionej we Wschodnim Cesarstwie Rzymskim od VI do XV wieku. Ten wybitny uczony grecki zapoczątkował zupełnie nowy dział historiografii filozofii. Książka to efekt jego benedyktyńskiego trudu, bowiem przebadał on obszerny, rozproszony i w przeważającej mierze niewydany materiał źródłowy. Filozofia bizantyńska ukazała się po francusku w 1949 roku, ale do dzisiaj pozostaje podstawowym opracowaniem zagadnienia, co więcej, dopiero po pięćdziesięciu latach została właściwie doceniona i jest tłumaczona na wiele języków. Albowiem w powszechnej świadomości przeszłość kulturowa Europy do czasów nowożytnych obejmuje grecko-rzymski antyk oraz zachodnie Średniowiecze, zapomina się natomiast o ponadtysiącletniej tradycji i kulturze filozoficznej Cesarstwa Bizantyńskiego. Tymczasem według Tatakisa to właśnie w Bizancjum dopełniła się jedność trzech podstawowych składników kultury europejskiej: hellenizmu, prawa rzymskiego i chrześcijaństwa. To właśnie w Bizancjum przetrwały dzieła wybitnych filozofów i teologów greckich, które były tam ciągle czytane, komentowane i przepisywane, a wraz z uchodźcami z ginącego Konstantynopola przeniknęły do renesansowej Italii i dalej na Zachód Europy. Dzieło Tatakisa przybliża nam także refleksyjne i duchowe zaplecze bizantyńskiego prawosławia, zyskując tym samym pewien wymiar aktualny w dzisiejszych próbach pojednania zwaśnionych w schizmach Kościołów greckiego i rzymskiego.