Psychologia w naukach medycznych

Przedmowa

Współczesna psychologia, jako dziedzina naukowa i praktyczna, wywodzi się w linii prostej z nauk medycznych. Związek ten, mimo iż aktualnie oparty na założeniach współpracy i uzupełniającego funkcjonowania równoległego w służbie człowiekowi, w dalszym ciągu jest widoczny praktyce leczniczej. Nie jest to jednak tylko działanie oparte na wspólnych korzeniach, gdyż dzisiejsze pojmowanie zdrowia, ujęte w modelu holistycznym, zakłada konieczność wszechstronnego traktowania człowieka, jako systemu poszukującego dobrostanu w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej, a nie tylko zestawienia niezależnych układów soma-psyche, jak to miało miejsce w modelu biomedycznym. Doktryna holizmu stanowi więc model integrujący dwa światy, zarówno ten psychologiczny, odwołujący się do psyche, jak i medyczny, operujący zdecydowanie częściej w sferze soma. Powiązanie owych dwóch płaszczyzn stanowiło podstawę koncepcyjną konferencji „Psychologia w medycynie”, która miała miejsce dnia 5 kwietnia 2008 roku na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W pierwotnym zamierzeniu miała to być oferta skierowana głównie do studentów kierunków medycznych, jako że poruszane tematy dotyczyły licznych zagadnień psychologicznych, przydatnych w pracy przyszłych przedstawicieli służby zdrowia. W ostatecznym rozrachunku zaś tematyka przyciągnęła także przedstawicieli innych uczelni oraz pracowników służby zdrowia i osoby, którym tematyka pomostu między medycyną a psychologią zdaje się być bliska, czyniąc z konferencji dzieło uniwersalne i wieloaspektowe.
W oparciu o sukces wspomnianej konferencji, jak i całego cyklu spotkań pod hasłem „Humanistyki w medycynie” pojawiła się myśl, aby konferencyjne opus magnum przekroczyło granice uniwersyteckich ścian i ukazało się w formie publikowanej, której twórcami byłyby w przeważającej mierze osoby prowadzące praktykę psychologiczną na pograniczu świata medycyny i psychologii, co pozwoliłoby ukazać psychologię, jako naukę bliską medycynie, a od strony praktycznej jako wiedzę przydatną pacjentowi w procesach dochodzenia do stanu pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej. Stąd też w wielu przypadkach oprócz afiliacji uczelnianych podajemy instytucje, w których autorzy poszczególnych rozdziałów wdrażają koncepcje w praktykę. Głównym motywem niniejszej monografii staje się więc hasło budujmy płaszczyznę porozumienia między naukami i szukajmy punktów stycz-nych w obrębie medycyny i psychologii.
Wieloaspektowość niniejszej monografii podkreślana jest przez szerokie ujęcie zagadnień medyczno-psychologicznych. Rozdziały Ewy Mojs oraz Anny Klatkiewicz ukazują rolę psychologa w szeroko ujętej rehabilitacji. Dwa kolejne rozdziały – Doroty Gołąb i Jakuba Pilarczyka dotyczą psycho-onkologii i form terapeutycznych stosowanych w pracy z pacjentami z rozpoznaną chorobą nowotworową. Do tematyki opisywanej przez Jakuba Pilarczyka nawiązuje tekst Mai Strzeleckiej opisujący zaburzenia psychosomatyczne u dzieci z uwzględnieniem kształtowania tych zaburzeń poprzez systemy rodzinne. Kolejne rozdziały dotyczą zagadnienia zespołu stresu pourazowego – Izabela Przybek-Czuchrowska dogłębnie definiuje zjawisko PTSD, natomiast Marcin Cybulski prezentuje wybrane formy pomocy psychologicznej ofiarom wypadków drogowych. Tekst autorstwa Marty Czarneckiej-Iwańczuk, Anny Bukowskiej, Niny Konofalskiej oraz Jadwigi Łuczak-Wawrzyniak z Zespołu Psychologów GPSK w Poznaniu określa rolę psychologa w sytuacji zagrożenia ciąży czy straty dziecka w okresie perinatalnym. Następny rozdział autorstwa Wojciech Strzeleckiego poświęcony jest muzykoterapii ze szczególnym uwzględnieniem obszarów i możliwości jej zastosowania. Teksty Doroty Hędzelek oraz Anny Dolczewskiej-Sameli dotyczą psychoseksualnego funkcjonowania człowieka, natomiast refleksje Agnieszki Nowogrodzkiej i Bartosza Piaseckiego dookreślają funkcjonowanie psychologiczne osób ze zdiagnozowaną cukrzycą. Dwa kolejne rozdziały – Jędrzeja Dobaczewskiego oraz Magdaleny Śmilgin-Malinowskiej poświęcono specyfice funkcjonowania osób w okresie późnej dorosłości i możliwości jego poprawy. Tekst Bogusława Stelcera oraz Marty Czarneckiej-Iwańczuk opisuje zagadnienie godności w relacji lekarz-pacjent umierający. Rozdział kolejny autorstwa Mai Strzeleckiej, Wojciecha Strzeleckiego, Marcina Cybulskiego oraz Marty Czarneckiej-Iwańczuk charakteryzuje rolę mediów w kształtowaniu zaburzeń odżywiania u adolescentów, dokonując jed-nocześnie analizy porównawczej roli wyglądu w ocenie jednostek według chłopców i dziewcząt. Przedostatni rozdział – Jadwigi Łuczak-Wawrzyniak – poświęcony został tematyce wypalenia zawodowego wśród pracowników służby zdrowia. Monografię zamyka tekst Michała Mandeckiego podkreślający rolę reklamy preparatów medycznych OTC w kształtowaniu postaw wobec nich.
Mamy nadzieję, że publikacja ta może być nie tylko pomocnym narzędziem dydaktycznym dla studentów uczelni medycznych, ale także dla wszelkich organizatorów i inspiratorów działania w zakresie szeroko pojmowanego zdrowia aktywnie podejmujących wysiłki na rzecz poprawy jakości terapii i leczenia zróżnicowanych grup ludzkich w różnych sferach funkcjonowania psychospołecznego.

Marcin Cybulski
Wojciech Strzelecki