Teatr w krainie utopii
Monte Verit?, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus

W odniesieniu do prezentowanych w niniejszej książce kolonii i ośrodków artystycznych Monte Verita, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus zarówno w szerszym kontekście kulturowym, jak i tylko w zakresie sztuki scenicznej, interesujący wydaje się aspekt stosunku działań ich twórców do tradycji. Ernst Bloch łączy pojęcie tradycji z pojęciem utopii, ustanawiając je na biegunach przeszłośćprzyszłość: Ten strumień z przeszłości [] przepływa przez teraz i teraźniejszość, [] płynie w przyszłość, tym samym gwarantując, że utopia nie pozostaje ani nie staje się utopijna, a realizacja utopii, utopijnego zamierzenia czy planu, nie ma charakteru wywrotowego. Utopia jest drogowskazem jasnej tradycji. Kwestię utopii jako drogowskazu jasnej tradycji ująć można także w sposób zaproponowany przez Erica Hobsbawma i Terencea Rangera jako tradycję wynalezioną. O ile ta wynaleziona tradycja generowana była przez sferę władzy, o tyle ruch reformy życia (Lebensreform), działając w opozycji do niej i reprezentowanej przez nią wymyślonej tradycji, stwarzał dla siebie własną tradycję, zakorzenioną w innych przesłankach tożsamościowych i innych wartościach. Najbardziej bezpośrednim medium dla tej własnej wynalezionej tradycji stawały się w koloniach artystycznych różne formy działalności teatralnej. I jeśli przyjąć, że utopie nie są zabawami bez konsekwencji, lecz każda utopia zwłaszcza heroiczna w jakiś sposób zmienia rzeczywistość (choćby przez ukazanie zagrożenia dla ludzkości ze strony pewnych rozwiązań systemowych), to prawidłowość ta objawia się także w eksperymentach teatralnych prowadzonych w koloniach artystycznych: podejmowane w krainie utopii realnie zmieniały teatr.