Demon ruchu

Grabiński, jak informuje czytelnika notatka na okładce Demona ruchu jest "najwybitniejszym polskim kontynuatorem tradycji fantastycznej E.A.Poe. Epigon? I tak, i nie. Ciężko wyobrazić sobie pisarza grozy, który miałby większy wpływ na potomnych niż Poe. Naiwnością więc byłoby mysleć, że Grabiński potrafił spod wciąż silnej (mimo że pierwsze wydanie Demona ruchu miało miejsce w 1922, a Poe zmarł w 1849 roku) inspiracji się uwolnić. Lecz z drugiej strony niesprawiedliwe byłoby czytać Demona ruchu wyłącznie przez pryzmat autora Kruka. Zwłaszcza że Grabiński znalazł własną niszę w świecie grozy.

Aby uzmysłowić sobie na czym polega wyjątkowość Demona ruchu wystarczy przejrzeć spis treści: "Głucha przestrzeń (ballada kolejowa)", "W przedziale", "Wieczny pasażer (humoreska)", "Maszynista Grot", "Błędny pociąg (legenda kolejarska)" czy "Ślepy tor". Specyficzna lokalizacja opowiadań okazuje się największym atutem tego zbiorku. Upiorny pociąg, wagony przenoszące się do innych wymiarów czy nawiedzona stacja są wymarzonym miejscem dla bohaterów Grabińskiego, żywcem niemalże przejętych od Poego; jednostek obsesyjnych, fanatycznych niemalże, rozdartych pomiędzy rzeczywistościś, która ich odrzuca, a manią, która uniemożliwia harmonijną egzystencję. Mówiąc dobitnie, mamy do czynienia z przypadkami obłędu, który jednak nie wyklucza (znów kłania się Poe) prawdopodobieństwa zaistniałych historii. Grabiński często stosuje bowiem typową technikę opowiadań grozy; pozostawia czytelnikom rozstrzygnięcie, czy opisane wydarzenia prowokowane są wyłacznie przez obłęd protagonisty, czy też zachodzi zjawisko paranormalne, wymykające się racjonalnym wyjaśnieniom.