Bezdrożami Litwy i Inflant. 17 rozmów z Wilniukami

Wilniuk to dziecię Rzeczpospolitej Obojga, a dokładniej Wielu Narodów. To wytwór państwa federacyjnego, złożonego z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dzisiejszy Wilniuk to potomek uczestników powstań, osób, którzy nie poddali się w działaniach I wojny światowej, przetrwali dramatyczne lata II wojny. Nigdy nie poddali się rusyfikacji, germanizacji, presji lituanizacyjnej czy sowietyzacji. Przed Państwem otwierają się dziś Litwa i Inflanty. Miejsca spoza głównych szlaków komunikacyjnych, krainy różnorodne, zmienne i fascynujące jak ich mieszkańcy, przyroda i pogoda. Książka, którą dziś Państwo otwieracie ma 18 niepowtarzalnych Autorów, gdyż każdy z ich losów jest wyjątkowy. Niewątpliwie trudność w dotarciu do tych ludzi, sumująca się w tysiącach przebytych bezdrożami kilometrów i dziesiątkami nieprzespanych godzin była znaczącym kapitałem wstępnym dla naszych spotkań. Rozmowy są wyborem najciekawszych 17 spotkań z Wilniukami, Kanwą dla naszych spotkań było pogranicze i zjawisko pomieszania różnych narodów i tożsamości na terenach b. Wielkiego Księstwa Litewskiego. Poznacie Państwo historie ludzkie umiejscowione w okresie Rosji carskiej, przedwojennej Polski, wojennej okupacji radzieckiej i hitlerowskiej, czasach radzieckich, a następnie wolnej Litwy i Łotwy. Rozmowy te nie byłyby możliwe poza obszarem WKL i każde z tych spotkań potwierdziło, że jest ono w życiu moich rozmówców żywą przestrzenią. Po pierwsze dlatego, że należą oni w większości do pokolenia odchodzącego ze względu na wiek i doświadczenie życiowe, które można krótko podsumować – Świadkowie Historii. Po drugie, ich cechą wspólną jest świadomość historyczna i poczucie tego, że historia jest ciągłością. Głównymi wątkami naszych rozmów była rodzina, przywiązanie do języka ojczystego, świadomość własnej historii, literatury, wyznania i pamięć o przodkach. Rozmowy były często pytaniem wprost o przyszłość tożsamości i kondycji polskiej, ale także innych mniejszości narodowych na Litwie. Nieprzypadkowo wśród partnerów do rozmowy znalazły się osoby posługujące się przynajmniej trzema językami WKL (litewski, polski, rosyjski, karaimski, krymskotatarski, białoruski) i należące do mniejszości narodowych i wyznaniowych jak: Karaimi, Tatarzy, staroobrzędowcy. Ich życie i działalność są przykładem, że idee Rzeczypospolitej Obojga Narodów są wciąż aktualne, a każdego z nich bez wątpienia można nazwać Człowiekiem Pogranicza lub obywatelem WKL. Przekroczmy i my tę granicę, by się lepiej poznać i zrozumieć.