Dokumenty do historii Ligi Narodowej 1893-1906
W setną rocznicę śmierci Zygmunta Miłkowskiego

Oddajemy do rąk Czytelników książkę o działalności organizacji wyjątkowej w polskich dziejach. Liga Narodowa bo o niej mowa była największą, a obok Polskiej Partii Socjalistycznej najbardziej wpływową formacją ideowopolityczną (poniekąd również wychowawczą i społeczną), mobilizującą społeczeństwo polskie do aktywności publicznej, zarazem nietracącą z horyzontu celu najważniejszego niepodległości. Polska to wielka rzecz pisał Stanisław Wyspiański, a za nim powtarzało to wyznanie jak modlitwę całe pierwsze pokolenie Narodowych Demokratów romantyków ducha, pozytywistów chwili zwolenników daleko idących reform społecznych, modernizacji społeczeństwa, uzyskania kolejnych przyczółków narodowej suwerenności, a w przyszłości, być może nieodległej, zrealizowania marzeń i pragnień kolejnych pokoleń polskich patriotów, od insurekcjonistów Naczelnika Tadeusza Kościuszki począwszy, bohaterów Olszynki Grochowskiej, emisariuszy popowstaniowych, po Wielkich Emigrantów i uczestników styczniowej irredenty 1863 r. W myśleniu o polskich sprawach pokolenia szlachetnych demokratów z Ligi Polskiej, następnie Ligi Narodowej aktualny pozostawał dylemat: bić się czy nie bić Jak i którędy do niepodległości Nadzieje i aspiracje pozostałe po romantycznych uniesieniach tak przecież bliskich polskiej narodowej duszy przenikały się zpozytywistyczną pasją pracy dla ludu tu i teraz. Żarliwe serca chłodził nierzadko realizm, nakazujący mierzyć siły na zamiary w myśl złotej maksymy powtarzanej przez pułkownika Zygmunta Miłkowskiego (Tomasza Teodora Jeża) w polityce liczy się przezorność.