Kultura afektu
Humanistyka po zwrocie afektywnym

Zainicjowany w latach 90. poprzedniego wieku zwrot afektywny oddziaływuje także na polską humanistykę, przede wszystkim dzięki wysiłkowi kulturoznawców i literaturoznawców. Oczywiście można dyskutować na temat sensowności wyróżniania silniej czy słabiej rysujących się tendencji pojęciem zwrotu zawsze w takim momencie narażamy się na niebezpieczeństwo uczestnictwa w łatwym do skrytykowania procederze opakowywania treści intelektualnych w atrakcyjne nazwy i przekształcania ich w towary. Wydaje mi się jednak przy całej potencjalnej sensowności tego rodzaju zarzutów że zbyt daleko posunięta ostrożność nie byłaby tu na miejscu. Skoro kategoria afektu jest od mniej więcej dziesięciu lat uprzywilejowaną figurą myśli w badaniach literackich, w historii i historii sztuki, w kulturze wizualnej i ogólniej w szeroko pojętych badaniach nad kulturą posługiwanie się terminem zwrot afektywny nie jest prawdziwie kontrowersyjne, jeśli tylko nie rozumie się pod tym pojęciem substancjalnej zmiany, decydującego przejścia. [...] Niektóre spośród tekstów, ze względu na wysoki poziom i wagę poruszanej problematyki, zasługują moim zdaniem na to, by w projektowanym tomie pełnić rolę wiodącą. Mam na myśli m.in. tekst Przemysława Czaplińskiego, w którym opracowanie poetyki afektywnej jako nowej wersji historii literatury łączy się z historią polskiej powieści o rodzinie po 1989 roku. Podobnie kluczowy wydaje mi się esej Joanny Źylińskiej, w którym skrótowa genealogia pojęcia afektu i uwagi dotyczące jego roli we współczesnej humanistyce (zwłaszcza kwestii zwrotu afektywnego) są wstępem do prezentacji szeroko zakrojonego projektu badań posthumanistycznych. [...] Wyjście poza humanizm jest równoznaczne z dystansem wobec wszelkich form modelu przedstawieniowego, wobec dominacji kategorii reprezentacji i reprezentacjonizmu ujmowanego jako horyzont do przekroczenia. Poszukiwanie afektu jako tego, co poprzedza reprezentację, jest kolejnym gestem wyjścia poza postkartezjańskie i postkantowskie paradygmaty skupione na poznaniu. Zebrane w tomie teksty w przekonywujący sposób pokazują nie tylko, że afekt jako zoperacjonalizowana kategoria badawcza na dobre zadomowił się w humanistyce; dowodzą także, że zwrot afektywny jest częścią o wiele szerszej fali przemian modeli myślenia naszej epoki. z recenzji Andrzeja Leśniaka Prezentowane teksty są, w zasadniczej części, przepracowanymi wersjami wystąpień na międzynarodowej konferencji, zorganizowanej w czerwcu 2014 w Krakowie przez Katedrę Antropologii Literatury i Badań Kulturowych WP UJ oraz CASH UJ. Tom sfinansowało Humanistyczne Konsorcjum Naukowe, zawiązane przez WP UJ i WFPiK UAM.