Rola flot obcych w procesie ostatecznego rozkładu sił morskich Cesarstwa Bizantyńskiego (1118-1204)

Dwunaste stulecie było czasem przełomu w historii sił morskich Bizantyńczyków. Flota wojenna imperium, która przez wcześniejsze wieki dzielnie stawiała opór wrogom ? Arabom, czy przybyszom z Rusi Kijowskiej ? została postawiona w obliczu nowego zagrożenia. Stanowili je przedsiębiorczy i nowocześni przedstawiciele komun północnej Italii, ekspansywni Normanowie z Sycylii, oraz nieobliczalni krzyżowcy. Ich działania militarne i ekonomiczne, w ostatecznym rozrachunku zadecydowały o smutnym finale dziejów marynarki wojennej Bizancjum, który nastąpił w 1204 r.