Schodami w górę schodami w dół

Michał Choromański (1904 ? 1972) ? prozaik, dramatopisarz, poeta i tłumacz. Autor m.in. ?Zazdrości i medycyny? (1933), ?Szpitala Czerwonego Krzyża? (1937), ?Prolegomeny do wszelkich nauk hermetycznych? (1958), ?Słowackiego wysp tropikalnych? (1969). Powieść ?Schodami w górę, schodami w dół? powstała w 1965 roku. Autentyczne dzieła się nie starzeją. Ta historia, brawurowo skonstruowana przed półwieczem, jest na wskroś nowoczesna. Proza psychologiczna, z malowniczymi akcentami fantastyki, dziś okazuje się frapującą lekturą. Obecne wydanie jest pierwszą edycją po przeszło trzydziestu latach. ?Choromański powołał do życia kilkuset bohaterów literackich. W swoich najcelniejszych powieściach osadził ich w okolicach, których nie ma na mapie, a prawdziwych nazw miejscowości będących inspiracją ? można się jedynie domyślać. Kurort z powieści Schodami w górę, schodami w dół przypomina przedwojenne Zakopane, Dom na Baziach ? Kasprowiczowską ?Harendę?. (?) Powieść o grupie ludzi w 4. dekadzie XX w., rozdygotanych przeczuwaną a nieuświadomioną bliskością nadciągającej katastrofy, nie jest ? choć można odnieść takie wrażenie ? utworem z kluczem. Żadna spośród występujących w powieści osób nie ma dokładnego pierwowzoru w postaci historycznej. Zabieg artystyczny pisarza polega tylko na obdarzeniu wykreowanych bohaterów cechami znanych twórców, lekarzy, uczestników życia kulturalnego oraz właścicieli lokali popularnych w dwudziestoleciu międzywojennym. Jednym z pozaartystycznych efektów jest więc mylące odczucie, że prozaik opisał ludzi ze środowiska, ujawniając niewygodne historie i tajemnice alkowy. Twórca nie miał jednak skłonności odwetowych, a jeżeli był skandalistą, to mimo woli. Idąc Schodami w górę, schodami w dół, napotykamy ślady zakopiańskich przyjaciół, kompanów Choromańskiego oraz jego opiekunów w chorobie: Kazimierza Wierzyńskiego, Karola Szymanowskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Juliusza Zborowskiego, znakomitych ftyzjatrów: doktora Olgierda Sokołowskiego, doktora majora Teodora Białynickiego-Biruli oraz oczywiście Marii Kasprowiczowej, która w opublikowanych Dziennikach wyznała, że Choromański (krypto Jerzy) był największą miłością jej życia.? Fragment z Posłowia Marka Sołtysika