Polska w czasie trzech rozbiorów, 1772-1799
Tom III 1791-1799

W imię prawdy, a nie potrzeby chwilowej, zamyśliliśmy skreślić dzieje ostatnich lat bytu Rzeczypospolitej ? ducha i obyczaju Polski. Epoka ta wielokrotnie i wielostronnie była opracowywana przez wielu pisarzy, chwytano ją jako przedmiot ponętny, z różnych stron zapatrując się na nią, próbując na niej piór i dowcipów. Nawet cudzoziemcy, jak Rhuliere, Ferrand, Raumer, Sybel, Smitt, Herrmann, a świeżo Beer, brali chętnie chwilę upadku i podziału Polski za przedmiot do wyczerpujących dzieł. Liczba pomniejszych pism, sądów, pamiętników, rozpraw z tych czasów jest niezmiernie wielka. Materiał zgromadzono i co dzień gromadzi się tak obfity, iż chybaby można go nazwać za bogatym, gdyby kiedy historykowi zbytek danych mógł być ciężarem.