Rozważania o wojnie domowej

Rozważania o wojnie domowej (1969), ostatnia ukończona praca Pawła Jasienicy, w zaskakującym świetle ukazują mit Wielkiej Rewolucji Francuskiej i tragiczne sprzeczności, jakie jej towarzyszyły. Nade wszystko jednak stanowią przenikliwe studium rojalistycznych powstań, które w piątym roku rewolucji ogarnęły zachodnie prowincje Francji, Wandeę, a potem Bretanię. W marcu 1793 katolicki lud wandejski masowo chwycił za kosy, widły, drągi tudzież za fuzje myśliwskie w obronie religii i króla, występując przeciw hasłom i władzom rewolucyjnym. Krwawe stłumienie tego powstania przez wojska republikańskie jest dziś uważane za pierwszy nowożytny przykład ludobójstwa.Chociaż Rozważania... dotyczą dawno minionych wydarzeń, zawarte w nich refleksje natury ogólnej i uderzająco aktualne odniesienia do współczesności sprawiły, iż nie mogły się ukazać inaczej, jak tylko w tzw. drugim obiegu (NOW-a 1979); oficjalnie opublikowano je dopiero w trzynaście lat po śmierci autora.