Z kulą u nogi

"Poematy nie rodzą się łatwo? Wymagają od poety pełnej świadomości własnego talentu i doświadczenia ? nie tylko literackiego, ale i życiowego, wiedzy o świecie i losie człowieka przywołanego do zaistnienia na krótkim odcinku wieczności. Historia literatury wymienia wiele rodzajów ? gatunków poematów. Od Homera poczynając,przez wszystkie etapy dziejów ? przez średniowiecze, renesans, barok, romantyzm i moje ulubione lektury: Byrona, Puszkina, Lermontowa, Mickiewicza, Słowackiego, aż po bohaterkę niniejszego tekstu ? Kazimierę Szczykutowicz, autorkę znaną już czytelnikom z książek głównie poetyckich. I tu zaczynają się moje osobiste trudności i wątpliwości interpretacyjne ? jak zakwalifikować dzieło zatytułowane Z kulą u nogi. Co też budzi rozległe skojarzenia? Utwór złożony z czterech obszernych części możemy bowiem uznać za relację autobiograficzną z motywami psychologicznymi ? socjologicznymi, lecz opinia ta nie wyczerpuje innych ? równie uzasadnionych i słusznych ocen. Jest to przecież poemat dygresyjny, bogaty w aluzje, niedopowiedzenia, przypomnienia, opisy napięcia i sytuacji oryginalnych, często o podtekstach politycznych i społecznych. Uwagę zwraca głęboko patriotyczna i humanistyczna postawa autorki ? bohaterki utworu ? kobiety często skazanej na samotność, niezrozumienie, obojętność również osób bliskich, a przełamującej wszelkie bariery, przeszkody i trudności? Ten obraz samodzielności, odwagi i wewnętrznej siły moralnej niewątpliwie zaimponuje wrażliwym i wnikliwym czytelnikom. Można też mówić o fragmentach niemal reportażowych, o barwnych wspomnieniach z niełatwego życia, o liście do przyszłości, w którym poetka ujawnia tęsknoty, miłość, nadzieje zarówno młodziutkiej nauczycielki jak i dojrzałej kobiety. Są tu spojrzenia wyjątkowe w naszym rozdygotanym emocjami współczesnym światku literackim, przyzwyczajonym do sarkazmu, ironii, cynizmu czy nihilizmu? A tu prawdziwy kult pracy ? również tej ?u podstaw? z okresu Aleksandra Świętochowskiego, kult wiedzy i doświadczenia, poczucie obowiązku w najszerszym znaczeniu tego pojęcia, konieczność przeciwstawienia się, protestu, obrony wartości odziedziczonych po pokoleniach, a dziś jakby zapomnianych? Lektura wielowątkowego poematu wymaga oczywiście czasu i cierpliwości, czytania analitycznego? Inaczej odbiorą treść osoby młode, nieuczestniczące w opisanych wydarzeniach? A inaczej chociażby ? ja, krytyk, pisarz, obarczony pamięcią, świadomością przeszłości często bolesnej i budzącej rozgoryczenie i pytania, na które ciężko odpowiedzieć? I chociaż utwór Z kulą u nogi wymyka się jednoznacznym ocenom, szufladom, cenzurom, to dzięki wewnętrznemu bogactwu opisów, scen różnorodnych epizodów i faktów dostrzegam w nim próbę ? udaną i wyrazistą stworzenia współczesnej sagi rodzinnej, o układzie historycznym i epickim zamierzeniu autorskim. Pisany frazą wolną, o różnorodnej wersyfikacji, często sprozowaną, poemat Kazimierzy Szczykutowicz pozwala nam obserwować bohaterkę we wszystkich etapach powojennej ? polskiej rzeczywistości i są to obrazy o wyjątkowej ekspresji? Nie można pozostać obojętnym?" - Andrzej Zaniewski