Zjadanie Buddy. Życie tybetańskiego miasteczka w cieniu Chin

Finalista Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego 2022.

Tybetańczycy po raz pierwszy zetknęli się z chińskimi komunistami, gdy w latach trzydziestych XX wieku armia Mao skryła się na Wyżynie Tybetańskiej podczas wojny domowej. Głód był tak wielki, że żołnierze splądrowali klasztory i zjedli zrobione z mąki i masła figurki przedstawiające Buddę. Doświadczenia z tego okresu do dziś wpływają na stosunek mieszkańców Tybetu do Chin.

Barbara Demick opisuje kilkadziesiąt lat historii tego regionu, okres naznaczony tybetańskim oporem, który osiągnął punk kulminacyjny, gdy kolejni Tybetańczycy, łącznie ponad stu pięćdziesięcioro, zdecydowali się dokonać samospalenia.

Bohaterowie tej opowieści są bardzo różni – od ostatniej księżniczki z królestwa Mei, która straciła wszystkich członków rodziny podczas rewolucji kulturalnej, przez buddyjskich mnichów po nastoletnią uczennicę czy byłego nomadę występującego w koncesjonowanym zespole ludowym.

Za pośrednictwem ich losów Demick odkrywa przed nami, co tak naprawdę znaczy być Tybetańczykiem w XXI wieku i toczyć nierówną walkę z wszechobecnym supermocarstwem o zachowanie zwyczajów, wiary, języka i tożsamości.

To nie jest Tybet widziany z perspektywy tarasu pałacu Potala w Lhasie, z którego przez wieki dalajlamowie patrzyli na Dach Świata. Barbara Demick osadza swoją tybetańską opowieść w Ngawie, gdzie tuż przed agresją Pekinu istniało oświecone królestwo Mei, a potem centrum tybetańskiego ruchu oporu, na czele którego stanęli mnisi gotowi spłonąć za wolność.

Dlaczego właśnie tam, we wschodniej części płaskowyżu tybetańskiego przetrwał duch walki? Czytelnik nie dostanie prostej politologicznej odpowiedzi. Będzie ją musiał odnaleźć w opowieści utkanej z niezwykłych losów córek i synów Ngawy, w scenach takich jak ta – kiedy ostatnia tybetańska księżniczka śpiewa przez zaciśnięte zęby patriotyczną pieśń o Długim Marszu, a w duszy wspomina babkę, która spaliła ukochany pałac, by nie mogli skorzystać z niego żołnierze Armii Czerwonej. - Agata Kasprolewicz, autorka podcastu „Raport o książkach”