Polacy na Białorusi od Powstania Styczniowego do XXI wieku Tom V
Traktat ryski i jego konsekwencje dla Polaków i Białorusinów

Obszerny tom wyraźnie wpisuje się w serię publikacji o konsekwencjach pokoju ryskiego. Niewątpliwie dostaliśmy dużo więcej, niż zapowiada tytuł. Zwraca uwagę bogactwo problemów, o których jest mowa w opiniowanej pracy. Dostrzec można zarówno artykuły poświęcone dużym zagadnieniom międzynarodowym, jak i szkice ilustrujące typowe case studies. Nie bez znaczenia pozostaje to, że tom powstał z udziałem historyków polskich i białoruskich. Zaznaczmy, że w warunkach dyktatury na Białorusi nie jest łatwo o taki dialog historyczny. (Prof. dr hab. Marek Kornat; Instytut Historii PAN w Warszawie / Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)

Podpisany 100 lat temu w Rydze traktat pokojowy w procesach geopolitycznych XX wieku zajmuje szczególne miejsce. Przez cały ten czas gorące dyskusje wokół traktatu nie ucichły. Każda ze stron stara się patrzeć z punktu widzenia swoich interesów narodowych, nie biorąc pod uwagę argumentów innych stron, co często prowadzi do subiektywizmu i stronniczości. Traktat ryski wpłynął nie tylko na interesy i granice poszczególnych państw, ale także dotknął losów całych narodów, a nawet każdej jednostki żyjącej na tych terytoriach. Z opublikowanych w tomie artykułów wynika ważny wniosek: historia nie powinna dzielić państw i narodów. Jej obiektywne i bezstronne badanie, uwzględniające błędy przeszłości, powinno pomóc w znalezieniu sposobów na zbliżenie narodów-sąsiadów. (Prof. dr hab. Edmund Jarmusik; historyk, Uniwersytet Grodzieński im. Janki Kupały w Grodnie)

Tematem wiodącym tomu V serii „Polacy na Białorusi” jest tym razem traktat ryski i jego konsekwencje. Dotychczasowy plon serii, pięć bardzo obszernych tomów, już teraz stanowi prawdziwy „niezbędnik” dla wszystkich zainteresowanych tematem. Żadna inna część polskiej diaspory na Wschodzie nie doczekała się w ostatnim czasie prowadzonego z taką konsekwencją projektu badawczego i równocześnie wydawniczego. (Dr hab. Małgorzata Ruchniewicz; prof. Uniwersytetu Wrocławskiego)

Wśród autorów znajdują się znakomici badacze przeszłości z Polski i Białorusi. Licząca blisko 700 stron książka znacząco poszerza naszą wiedzę o Polakach żyjących na terenach białoruskich, a także o relacjach polsko-białoruskich. Zamieszczone w tomie teksty nie są pozbawione szerszego kontekstu dziejowego, zwłaszcza w odniesieniu do stosunków polsko-sowieckich, bez wątpienia determinujących życie Polaków i Białorusinów w całym XX stuleciu, ale i dzisiaj jeszcze niepozbawionych walorów aktualności. (Prof. dr hab. Mariusz Wołos; Instytut Historii PAN w Warszawie / Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)

Dr hab. Tadeusz Gawin (ur. 1951, Łosośna k. Grodna) – obywatel Białorusi, emerytowany oficer zawodowy, polski działacz społeczny, historyk. Ukończył Wyższą Wojskową Szkołę Łączności w Orle i Akademię Łączności w Leningradzie. Na stanowiskach dowódczych i sztabowych w wojskach pogranicznych ZSRR w Zabajkalskim, Pacyficznym i Zachodnim Okręgu Pogranicznym. W 1987 roku, w stopniu ppłk., zrezygnował z kariery wojskowej na rzecz zaangażowania w ruch polskiego odrodzenia narodowego w BSRR. Prezes Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza w Grodnie (1988-90); współzałożyciel i prezes Związku Polaków na Białorusi (1990-2000). Doradca d/s narodowościowych przew. RN S. Szareckiego (1996-99); w 1997 roku sygnatariusz „Karty ’97” – ruchu obywatelskiego obrony praw człowieka oraz niezależności i suwerenności państwa białoruskiego. Doktorat na Uniwersytecie Opolskim (2008), habilitacja na Uniwersytecie w Białymstoku (2019). Pracownik naukowy Centrum Studiów Białoruskich przy Studium Europy Wschodniej UW.