Niechciana stołeczność

Nominacja do Nagrody Pióro Fredry 2022

Wyjątkowy album będący kompendium aktualnej wiedzy na temat dziedzictwa Trzeciej Rzeszy w Krakowie, pokazujący mało znany i przemilczany fragment historii miasta. Kraków w czasie II wojny światowej stał się obiektem unikatowego eksperymentu, który miał zmienić historyczny polski gród, siedzibę królów, w niemieckie miasto, stolicę Generalnego Gubernatorstwa. Jako nowa stolica już nie Kraków, ale Stadt Krakau miał otrzymać nowy szlif urbanistyczny.
Architektura została wykorzystana także jako narzędzie brutalnej i krwawej polityki wymierzonej w miasto i jego mieszkańców. Niszczono polskie elity, instytucje kulturalne i naukowe, rabowano dzieła sztuki. Likwidowano pomniki i polskie symbole narodowe, zmieniano nazwy własne placów i ulic, nadając im germańskie brzmienia. Nad nimi zaś unosiły się wszechobecne swastyki, z ulicznych głośników płynęły nazistowskie komunikaty.
Urbanistyka odgrywała również istotną rolę w realizacji Zagłady. Kraków jest jedynym miastem na świecie, na którego terenie Niemcy umieścili obóz koncentracyjny KL Plaszow. Zlokalizowano go celowo na terenie dwóch cmentarzy żydowskich, w miejscu oddalonym o zaledwie kilka kilometrów od modernizowanego przez okupacyjne władze centrum.
Album zawiera ok. 350 wyjątkowych ilustracji. Wśród nich znajdują się zdjęcia pokazujące najbardziej znane i utożsamiane z Krakowem miejsca w hitlerowskiej scenografii wciąganie flagi Trzeciej Rzeszy na Zamku Królewskim na Wawelu, burzenie pomnika Mickiewicza, niemal niewidoczny spod flag ze swastykami krakowski rynek, przemianowany na Adolf Hitler Platz podczas uroczystości związanych z pierwszą rocznicą wybuchu wojny. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu podczas rocznicy urodzin Adolfa Hitlera, Muzeum Narodowe przerobione na dom niemiecki i kasyno a Collegium Maius na Institut fr Deutsche Ostarbeit.
Obok zdjęć w albumie znajdują się plany architektoniczno-urbanistyczne, dzięki którym Kraków miał stać się wzorcowym miastem Trzeciej Rzeszy, wygodnym dla niemieckich mieszkańców i dostosowanym do potrzeb niemieckiej administracji. Znajdziemy tu projekty przebudowy Wawelu, modernizacji linii komunikacyjnych, budowy dzielnicy rządowej w okolicy Błoń, stworzenia reprezentacyjnej niemieckiej dzielnicy rządowej na Dębnikach i nie mieckiego osiedla na ul. Królewskiej.
Materiałowi graficznemu towarzyszą eseje m. in. Jacka Purchli, Andrzeja Chwalby, Żanny Komar i Moniki Rydiger, które omawiają działalność Niemców w przestrzeni miejskiej oraz obrazują życie codzienne w okupowanym Krakowie.