Atlas anatomiczny Georga Büchnera

Książka nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia 2023 w kategorii Esej

Georg Büchner to postać niezwykła, której aktywność na czterech scenach nowoczesności (nauki przyrodnicze, filozofia, polityka, literatura) stanowi splot nici w istocie nie do rozplątania. […] Kim byli Woyzeck […] i Lenz? Kim był w istocie sam Büchner? Na to pytanie odpowiedź musi być wstrzemięźliwa, bowiem jednym z tropów książki jest wykazanie zwodniczości typowych dla stanu wiedzy danej epoki opinii na temat tego, czym jest choroba i w jakim pozostaje związku z charakterem „ja”. […] Atlas anatomiczny Georga Büchnera to znakomicie przygotowany (poprzedzony imponującymi badaniami źródłowymi) i równie błyskotliwie przeprowadzony projekt z zakresu studiów maladycznych, wpisujący zagadnienie choroby w skomplikowaną siatkę medycyny i studiów przyrodniczych, filozofii, literatury i nauk społecznych. Oceniam przedsięwzięcie Anny R. Burzyńskiej bardzo wysoko. Nie było do tej pory w polskim piśmiennictwie humanistycznym tak wnikliwego studium dzieł Büchnera, tak głębokiej analizy jego działalności ukazanej na szerokim tle wydarzeń historycznych (także historii nauki).
 

Pierwszym – i być może najważniejszym – mocnym punktem monografii Atlas anatomiczny Georga Büchnera jest fakt, że autorka znalazła, by użyć sformułowania Ericha Auerbacha, właściwy Ansatz, punkt wyjścia, wstępną intuicję organizującą całość dociekań i pozwalającą nadać strukturę amorficznym masom materiału tekstowego – została nim rozumiana dosłownie i metaforycznie „anatomia”. […] Publikacja podzielona jest na dwie części: Anatomię pisania – z rozdziałami poświęconymi między innymi problemom, takim jak taksonomia, eksperyment czy kazus, oraz Pisanie anatomii. […] W części drugiej monografii Anna R. Burzyńska konsekwentnie systematyzuje reprezentacje poszczególnych układów organizmu ludzkiego w tekstach pisarza, przy okazji podejmując takie aspekty jego twórczości, jak opisy głodu, „podłych ciał”, rewolucji społecznej, konstrukcji męskości, „spacerów schizofrenika”, dekapitacji czy anatomii mózgu i nerwów. […] Autorka napisała nie tylko głęboko erudycyjną monografię naukową, ale także prawdziwy page-turner, od którego lektury trudno się oderwać.