O oświeconej niewiedzy

Mikołaj z Kuzy (właśc. Nicolaus Krebs, 14011464, niemiecki teolog i kanonista, kardynał, pełen ducha ekumenizmu żywy umysł średniowiecza/renesansu) pisał śmiało o Bogu, z góry zapowiadając, że wie o nim najwięcej, ponieważ nic nie wie. Ta paradoksalna strategia teologii apofatycznej negacje mówią prawdę, a afirmacje nie wystarczają opiera się na niewiedzy. W niniejszej De docta ignorantia (1440) taka docta ignorancja nie ma, wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu, charakteru uczonej niewiedzy, a więc wiedzy pozornej, pseudowiedzy. Niewiedza jest właśnie pozytywnym stanem sprzed wszelkiej wiedzy. Kiedy zostanie pouczona, oświecona, niewiedza-przed-wszelką-wiedzą staje się źródłem poznania Boga, czyli poznania niewiedzy o Bogu. Dla Mikołaja z Kuzy Bóg jest przed wszystkim, nawet przed sprzecznością, jako ten, który w ogóle wszelką wypowiedź, prawdziwą lub fałszywą, umożliwia. Ta kłopotliwa dla dogmatyki pod względem ducha, ale nie negująca jej litery wizja Boga jako Bytu poza wszelkim określeniem znajduje żywy wyraz w metaforyce matematycznej, jako że Kuzańczyk był biegły także w tej dziedzinie. Produktem ubocznym oświecenia są więc efektowne, prekursorskie rozważania z zakresu rachunku nieskończonościowego, a nawet odkrycie na drodze spekulatywnej, że Ziemia nie jest centrum wszechświata. Dla poszukujących bardziej uchwytnej teologii autor przeznaczył trzecią, chrystologiczną część swojego dzieła.