Perełki i skowronki
Adaptacje filmowe prozy Bohumila Hrabala

Mówi się, że u Hrabala ?nie istnieją peryferie życia?. Okazuje się, że z tych Hrabalowskich peryferii bardzo wiele widać. W centrum są analizy filmowych adaptacji czternastu utworów Hrabala ? od ?Perełek na dnie? po ?Obsługiwałem angielskiego króla?. Koncentryczny układ książki sprawia, że staje się ona swego rodzaju przewodnikiem po XX-wiecznej historii, po czeskiej literaturze oraz biografii autora ?Wesel w domu?. Widać, jak w ?obłąkańczym słowotoku? Hrabala, w jego ?prozie, która nie przestaje być poezją?, w nagłym przechodzeniu od ?zmyślenia? do ?prawdy" (Dichtung und Wahrheit) załamują się XX-wieczne ideologie i stereotypy. Książka Macieja Roberta ma też drugiego, skromnego bohatera. Jest nim Jirzi Menzel, który adaptował Hrabala w każdych warunkach ? w czasach Praskiej Wiosny i później, w okresie tzw. normalizacji, także dziś. Te filmy wydobywają pewną cechę czeskiego charakteru, która Polakowi z daleka imponuje: lekceważącą postawę wobec historii, wzięcie w obronę małego człowieka, który biegnie za swoim marzeniem, nie rozumiejąc dziejowych zakrętów. Antybohater Hrabala dostaje rozgrzeszenie ? jak Jan Dziecię w finale ?Obsługiwałem angielskiego króla?. Jest w tym idea niby przyziemna, a w gruncie rzeczy mistyczna: nawet nieszczęście bywa szczęściem. ?Trzeba kochać wszystko to, co niemiłe?. Tadeusz Sobolewski