W czasach szaleństwa

Nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2020.

Paweł Hertz – pisarz, więzień sowieckich łagrów, mistrz młodego pokolenia narodowych konserwatystów.

Dymitr Fiłosofow – uchodźca z Rosji bolszewickiej w międzywojennej Warszawie, krytyczny przyjaciel Polaków.

Jerzy Stempowski – emigrant w Bernie, autor paryskiej „Kultury”, przenikliwy obserwator cywilizacji.

Helmuth von Moltke – arystokrata stracony w Berlinie za działalność w antynazistowskim Kręgu z Krzyżowej.

Punktem stycznym tych biografii jest katastrofa – doświadczenie rozpadu starego świata w XX wieku i dźwigania go od nowa.

Ramą – Europa w kleszczach totalitaryzmów. Losy bohaterów i ich sfery duchowe – rosyjskość, polskość, żydowskość, niemieckość, Wschód i Zachód – przenikają się. Kanwę opowieści stanowią srebrny wiek kultury rosyjskiej; idee kręgu filozoficznego Stefana Georgego oraz rewolucji konserwatywnej w Republice Weimarskiej; laicki humanizm; dzisiejszy neokonserwatyzm i chrześcijaństwo o różnych twarzach.

Pod piórem autorki postaci przekraczają swój czas historyczny. Ich samotny sprzeciw, ich poszukiwanie sacrum, intensywne przeżycie miłości, także homoseksualnej, zbliżają ich do problemów współczesności. Ich wybory moralne i polityczne w zderzeniu z „tu i teraz” zyskują wymiar uniwersalny.

Książka przenikliwie mądra i pełna złych przeczuć. Pisana lekko, z elegancką precyzją, formą eseju góruje nad biografistycznym przyczynkiem do dziejów totalitaryzmu. To nie tyle portrety postaci, ile postawy intelektualnego oporu wśród zbiorowego szaleństwa: przeciwko nicości, pod groźbą unicestwienia. Grochowska ma nie tylko erudycję, ale też rzadki dar głębokiego czytania tekstów sprzed kilku pokoleń, które w tej lekturze nabierają przeraźliwej aktualności.

Magdalena Grochowska jest wybitną dziennikarką i pisarką. Jej nowa książka to zbiorowy portret Europejczyków – opowieść o ludziach, którzy w XX wieku przeciwstawili się niszczycielskim ideologiom. Grochowska napisała książkę w przekonaniu, iż historia się co prawda nie powtarza, ale udziela nam lekcji. Dziś zagrożeniem dla Europy są znów nacjonalizm, ksenofobia i rasizm. Nowa książka Grochowskiej ostrzega nas przed skrajnymi ideologiami. Jej bohaterowie uczą nas, jak bronić dziś wolności, humanizmu i pokoju.