Austeria. Wersja polska

„Jeżeli wierzyć pierwszym zdaniom powieści Juliana Stryjkowskiego (a nie ma powodu, żeby nie wierzyć), austeria starego Taga „stała na skraju miasta, przy dulibskim szlaku, wiodącym na Skole, na Karpaty, w pustkowiu prawie, daleko dość od szkoły i bóżnicy”. A może nie tak daleko, skoro z jej ganku widać było unoszącą się tuż nad miastem łunę pożaru? Tak jakby znajdowała się nie na obrzeżach, ale w środku miasta, między szkołą, rynkiem a bożnicą, przy skrzyżowaniu ruchliwych ulic. A zresztą, czy to ważne? Kto potrafi precyzyjnie wymierzyć, ile kroków i ile godzin dzieli go od katastrofy?

Przeszło sto lat temu, w pierwszych dniach Wielkiej Wojny i ostatnich dniach c.k. monarchii, owa galicyjska karczma z polsko­‑żydowsko­‑rusińskiego pogranicza, może najbardziej emblematyczna żydowska gospoda w polsko­‑żydowskiej literaturze, a na pewno w literaturze tworzonej już po II wojnie światowej i po Zagładzie, była pełna ludzi. «Dziś izba austerii była pełna», mówi Tag, a jego «dziś», wypowiedziane w czasie teraźniejszym – jak to w monologu wewnętrznym, który rozwija się tu i teraz, nawet gdy odnosi się do przeszłości i operuje wspomnieniem – osobliwie dźwięczy w uszach. Faktycznie, można powiedzieć, że w karczmie Taga zgromadził się cały świat. No, prawie cały. Kogóż tu nie ma? Są uciekający przed rosyjskim wojskiem i kozakami żydowscy drobnomieszczanie, rzemieślnicy i drobni kupcy, zróżnicowani pod względem obyczaju, majątku i pobożności wierni poddani starego cesarza, którego państwo właśnie przestaje istnieć. Są ich frywolne żony i dorastające córki, jest grupa chasydów ze swoim milczącym cadykiem, religijnymi żonami i gromadką dzieci, są wolnomyśliciele i przyszli rewolucjoniści, są emigranci­‑tułacze, którzy wiedzą, co to pogrom. Jest też kilka nieżydowskich postaci: rusińska służąca, ksiądz katolicki, węgierski żołnierz. Istna arka Noego!” - Z przedmowy Piotra Pazińskiego

Julian Stryjkowski (do 1946 Pesach Stark) ur. w 1905 w Stryju, zm. w 1996 w Warszawie, filolog polski i pisarz żydowskiego pochodzenia, doktor nauk humanistycznych, prozaik, dramaturg i dziennikarz. Mimo polskiej edukacji nauczył się również języka hebrajskiego. W 1932 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie we Lwowie. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel języka polskiego w gimnazjum w Płocku, z którego po roku został usunięty po oskarżeniach o szerzenie ideologii komunistycznej. Był więziony w latach 1935–36 za przynależność do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Po zwolnieniu z więzienia przeniósł się do Warszawy, gdzie do wojny, ukrywając się przed policją, pracował w księgarni. Tuż po wybuchu wojny przedostał się do Lwowa, gdzie przez jakiś czas pracował w redakcji „Czerwonego Sztandaru”. Po rozpoczęciu ofensywy III Rzeszy na ZSRR uciekł w głąb Rosji. Pracował jako robotnik fizyczny, a w 1943 otrzymał posadę korektora w tygodniku „Wolna Polska”. W tym samym roku dołączył do Związku Patriotów Polskich oraz Polskiej Partii Socjalistycznej. W tym czasie zaczął pisać pierwszą powieść Głosy w ciemności, którą ostatecznie ukończył w 1946 r. Powieść ta stanowi część pierwszą, obok późniejszych: Echa, Austerii, Snu Azrila – tetralogii przedstawiającej rzeczywistość galicyjskich miasteczek.

Po wojnie wrócił do Polski, zmienił nazwisko na Julian Stryjkowski. Stał się członkiem PZPR, a od 1946 był redaktorem Polskiej Agencji Prasowej najpierw w Katowicach, od 1949 w Rzymie. W 1951 r. wydal powieść Bieg do Fragalà, opisującą sytuację włoskich rolników. Po jej ukazaniu się został uznany we Włoszech jako persona non grata i wydalony z kraju w 1952.

W latach 50-tych i 60-tych pisarz cieszył się zaufaniem władz, mógł więc podróżować m.in. do Izraela i Jugosławii – co znajdowało odbicie w jego opowiadaniach.

Z komunizmem Stryjkowski zerwał ostatecznie w 1966 r., w ramach protestu po wyrzuceniu z partii Leszka Kołakowskiego. Od tej pory nie ukrywał swego krytycznego nastawienia do ustroju, był jednym z sygnatariuszy Listu 59, który był protestem przeciwko planowanym zmianom w ówczesnej konstytucji. W 1980 r., w drugim obiegu, ukazała się jego autobiograficzna powieść Wielki Strach będąca ostatecznym rozliczeniem pisarza z komunizmem. W 1989 r. przystąpił do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ostatnim utworem literackim pisarz była książka Milczenie (1993), na którą składały się dwa opowiadania i które ukazywały otwarcie problem tożsamości seksualnej pisarza.

Poza twórczością literacką zajmował się tłumaczeniami z języka hebrajskiego, rosyjskiego i francuskiego.